عظمت ستارگان غول پیکر در برابر اندازه ی زمین و خورشید

خورشید ستاره ای است که بسیار از زمین بزرگ تر است. ولی در مقایسه با ستارگان غول پیکر اطراف ما بسیار کوچک!!

در این تصاویر می توانیم نسبت اندازه ی زمین و خورشید را در مقایسه با ستارگان غول پیکری مثل ابط الجوزا و قلب العقرب به خوبی درک کنیم.

این ستارگان غول پیکر معمولا غول های سرخ یا ابَرغول های سرخی هستند که دوره ی پایانی ستارگان پر جرم را نشان می دهند.

در میان این ستارگان غول پیکر، غول های آبی جوان ، مثل رجل الجبار، با جرم های بینهایت زیاد هم دیده می شود.ادامه مطلب...

قمر حلقه دار!!

این دیگر از عجائب منظومه ی شمسی است که یک قمر حلقه داشته باشد!

سیاره ی زحل معروف ترین سیاره ی حلقه دار است و فضاپیمای کاسینی از سال 2004 از نزدیک درحال تحقیق روی حلق های این سیاره می باشد.

فضاپیمای کاسینی در اطراف زحل مشغول کاوشهای علمی است.

 و حالا این فضاپیما شواهدی از وجود حلقه در اطراف یکی از اقمار زحل به نام «رِئا» (Rhea) یافته است! رئا دومین قمر از نظر بزرگی در میان اقمار زحل است و این اولین بار است که در اطراف یک قمر حلقه هایی پیدا شده است!

« تا بحال تنها این سیارات بودند که حلقه داشتند، ولی اکنون بنظر می رسد رئا -یک قمر- می تواند دارای شباهتهای خانوادگی بیشتری با مادر خود، زحل، باشد. » این جمله ای بود که Geraint Jones از دانشمندان راهبر فضاپیمای کاسینی، روز  جمعه 17 اسفند (March 7) در مجله ی journal Science نوشته بود.

رئا قمری است با قطر 1500 کیلومتر، در حالی که قطر حلقه ی  اطرافش چند هزار کیلومتر است. حلقه ی اطراف سیارات معمولا انبوهی از خرده سنگها و یخهای بیشماری است که در یک صفحه ی حلقوی بدور سیاره مرکزی می گردد. خرده سنگهایی که حلقه ی دور رئا را می سازند، احتمالا اندازه هایی به اندازه ی ریگ و سنگ ریزه تا تخته سنگهای بزرگ تر را شامل می شوند. یک توده ی ابر غبار هم تا فاصله ی 5900 کیلومتری از مرکز قمر به سوی فضا گسنرده شده است.

چرا رئا حلقه دارد؟

یک توضیح احتمالی برای وجود این حلقه ها این است که آنها باقی مانده هایی از برخورد یک سیارک یا دنباله دار در گذشته های دور با رئا، باشند. چنین برخوردی می توانسته مقادیر زیادی گاز و ذرات جامد را اطراف رئا بپراکند. دیگر اقمار زحل مثل «میماس» دارای شواهدی از چنین برخوردهای فاجعه آمیزی بر سطح خود می باشند.

یکی دیگر از دانشمندان راهبر کاسینی، می گوید: «ما هرگز نباید از تنوع موجود در منظومه ی شمسی تعجب کنیم! سالها پیش فکر می کردیم که این تنها زحل است که دارای حلقه می باشد، ولی امروز ما با قمری آشنا شدیم که مینیاتوری است  از مادرش، زحل، سیاره ای که بسیار استادانه تر آزین بسته شده است.»

منبع:

http://www.universetoday.com/

ماده تاریک؛ معمای کیهان

کیهان شناسی که علم مطالعه آغاز، شکل گیری و تکامل عالم است هنوز نمی داند 99% عالم را چه چیز تشکیل داده است. به نظر می رسد جزء غیر قابل مشاهده ای وجود دارد که قسمت اعظم عالم را تشکیل داده است، ولی قابل شناسایی نیست.

این ماده واقعا چیست؟ چگونه آن را بشناسیم؟

جاذبه؛ دلیل وجود ماده تاریک

وجود یک پدیده را از دو روش می توان اثبات کرد: مشاهده مستقیم پدیده یا مشاهده تاثیر آن بر پدیده هایی که راحت تر مشاهده می شوند.

این مطلب که در آسمان شب چیزهایی هست که به راحتی دیده نمی شود و همیشه مورد توجه بوده است. هنگام استفاده از تلسکوپ یا رادیو تلسکوپ فقط اشیایی رصد می شوند که از خود نور یا امواج رادیویی تابش می کنند. اما هر پدیده ای این خصوصیات را ندارد حتی سیاره خودمان زمین نیز به علت تاریکی بیش از حد قابل مشاهده نیست.

نقشه ای از توزیع ماده ی تاریک در عالم

اولین مدرک؛ خوشه های کهکشانی

مقدار قابل توجهی ماده در بررسی خوشه های کهکشانی وجود دارد که ما نمی توانیم به آسانی آنها را ببینیم. خوشه های که از تجمع چند صد تا چند هزار کهکشان یا کهکشان های تک در فضا بوجود آمده اند. در دهه 1930، zwicky، Smith، دو خوشه تقریبا نزدیک به هم Coma و Virgo را از لحاط کهکشان های تشکیل دهنده و سرعت خوشه ها مورد بررسی قرار دادند، و سرعتی که بدست آوردند چیزی بین 10 تا 100 برابر مقداری بود که انتظار داشتند.

معنی این چیست؟ در یک گروه از کهکشان ها مثل خوشه، تنها نیروی موثر بر کهکشان ها گرانش است و این گرانش اثر کششی کهکشان ها بر یکدیگر است که باعث بالا رفتن سرعت آنها می شود.

سرعت می تواند مقدار ماده موجود در کهکشان را مشخص کند، این کار از دو طریق انجام می شود:

1) جرم کهکشان هر چه بیشتر باشد باعث می شود نیروی شتاب دهنده به کهکشان نیز بیشتر شود.

2) اگر شتاب یک کهکشان خیلی زیاد باشد می تواند از میدان جاذبه خوشه خارج شود. اگر شتاب کهکشان بیش از سرعت فرار باشد، خوشه را ترک خواهد کرد.

به این ترتیب همه کهکشان ها سرعتی پایین تر از سرعت فرار (گریز) خواهند داشت. و با این نگرش می توان جرم کل خوشه را حدس زد که مقدار قابل توجهی از میزان مشاهده شده است. با این حال این نظریه به علت اینکه مبنی بر مشاهده بود و مشاهدات غالباً با اشتباه همراهند مدت طولانی مورد توجه قرار نگرفت.

دلیل محکمتر: منحنی حرکت وضعی کهکشان ها

دلایل قابل اعتماد تری در دهه 1970 در پی اندازه گیری منحنی های دوران کهکشان ها ارایه شد. علت قابل اعتماد تر بودن آنها این است که اطلاعات موثق تری در مورد تعداد یشتری کهکشان دست می دهند.

از گذشته می دانستیم که کهکشان ها حول مرکز شان دوران دارند درست شبیه به چرخش سیارات به دور خورشید. این قوانین می گویند سرعت چرخشی حول یک مرکز فقط به فاصله از مرکز و جرم موجود در مدار بستگی دارد.

پس با پیدا کردن سرعت چرخش یک کهکشان می توانیم جرم موجود در کهکشان را محاسبه کنیم. همان طور که در کناره های کهکشان میزان نور به سرعت کم می شود انتظار می رود سرعت چرخش نیز پایین بیاید ولی این اتفاق نمی افتد و سرعت در همان میزانی که محاسبه شده بود ثابت می ماند و این مطلب آشکارا نشان می دهد در کناره های کهکشان جرمی وجود دارد که ما نمی بینیم. این آزمایش در مورد چندین کهکشان حلزونی - از جمله کهکشان راه شیری خودمان - انجام شده و هر بار به همین نتیجه رسیده است. و این محکمترین و بهترین اثبات برای وجود ماده تاریک است.

منبع:

http://www.persianstar.com/

ستاره ای جدید در آسمان!

معمولا تمامی ستارگان آسمان که هر شب دیده می شوند، بعد از غروب خورشید بدون تغییر دوباره سر جای خودشان هستند. ولی گاهی اوقات پیش می آید که ستاره ای جدید در آسمان ظاهر می شود که تا بحال دیده نشده است!

اگر کسی با آسمان و موقعیت ستارگان آشنا باشد می تواند متوجه حضور این ستارگان جدید شود. ولی این پدیده بسیار بسیار نادر است. معمولا در هرچند قرن یک بار چنین ستارگان پرنوری ظاهر می شوند. ولی تعداد ستارگان جدید که با چشم غیرمسلح دیده نمی شوند، بیشتر است. در واقع با دوربین و تلسکوپ می توان ستارگان جدید بیشتری یافت. البته تنها یک منجم بسیار کارکشته و رصدگری بی نظیر شاید بتواند چنین ستارگانی را تشخیص دهد. ویا از روش عکس برداری از زمینه ی آسمان و مقایسه ی آن تصاویر با نقشه های آسمان استفاده کند، و بدین ترنیب بتوانداگر ستاره ی جدیدی در آسمان پیدا شده است در میان انبوه ستارگان بیابد.

 به هر حال یافتن یک ستاره ی جدید کاری بسیار طاقت فرسا است. مخصوصاً با توجه به این که این درخشش های ستاره – مانند، مدتی کوتاه در حد چند روز یا چند هفته بیشتر در آسمان نمی مانند. در واقع این ها ستاره نیستند! بلکه انفجار هایی از نوع ابرنواختر یا نواختر می باشند که دونوع متفاوت از انفجارهای نجومی هستند.

از آنجایی که نواختر ها کم نور تر هستند یافتنشان سخت تر است، ولی ابرنواختر های پرنورتر اما کم یاب ترند.

به تازگی در روز پنج شنبه ی گذشته یعنی 22 فروردین دو منجم ژاپنی، ستاره ای جدید در صورت فلکی قو (الدجاجة) یافتند. این نقطه ی نورانی در واقع یک نواختر درخشان است که البته با چشم غیر مسلح دیده نمی شود. ولی با استفاده از یک دوربین شکاری معمولی می توان آن را یافت. احتمالا به زودی نور این نواختر اندک اندک خاموش می شود، پس عجله کنید!

این نواختر که از قدر 7ام است، توسط دو منجم آماتور ژاپنی به نامهای Koichi Nishiyama و  Fujio Kabashimaکشف گردید.  همانطور که می دانیم ستاره های از قدر هفتم از این ستاره ی جدید در یک سوم فاصله ی از ستاره ی منقار الدجاجة (? Cygni) تا  ستاره ی صدر الدجاجة (? Cygni) قرا گرفته است.

این کشف فردای آن روز یعنی جمعه توسط مرکز تلگرامهای نجومی واقع در رصدخانه ی اخترفیزیک اسمیتسونی در دانشگاه کمبریج منتظر شد.

این دو رصدگر با تجربه اعلام کرده اند که این ابر نواختر را بوسیله ی عکس هایی با یک دوربین مجهز به لنز 105 میلیمتری یافته اند، و سه روز پیش از آن، این ستاره وجود نداشته است. موقعیت دقیق این نواختر : بعد: 19h 43.0m میل: +32° 19"

 دو رصدگر ایتالیایی به نامهای Ernesto Guido و  Giovanni Sostero قدر ستاره  را یک روز بعد 7،5 بدست آورده اند.

این تصویر موقعیت ستارگان اطراف این نواختر را نشان می دهد. اگر بادوربین دوچشمی این قسمت را نگاه کنید، می توانید این صحنه را ببینید، هر ستاره ای که به اندازه ی سه ستاره ی نامگذاری شده درخشان باشد و در این نقشه نباشد، همان نواختر است!

برای آشنایی با مکانیزم انفجارهای نواختری اینجا را در دانشنامه ی رشد ببینید.

می توانید در طی چند شب این نواختر را زیر نظر بگیرید و نغییرات نور آن را دنبال کنید.

البته صورت فلکی دجاجة این شبها حدود 3 صبح طلوع میکند. در نتیجه قبل از اذان صبح باید دست به کار شوید. برای آشنایی با صورت فلکی دجاجة (قو)  اینجا را ببینید.

منابع:

http://www.universetoday.com/

http://www.skyandtelescope.com/